Een uitgebreid aanbod kwaliteitshout

Of deze ‘wereldboom’ nu zijn naam heeft verkregen omwille van zijn asgrijze stamkleur of omdat het hout reeds in de oudheid werd gebruikt als gereedschap, waaronder het speer ‘asks’ (gotisch), is voer voor theorieën. Op goede plaatsen kan de Es al na 60 jaar redelijk werkhout opleveren. Maar over het algemeen heeft een kaprijpe Es een omloop van 80 tot 120 jaar, waarbij de boom niet ouder wordt dan 200 jaar. Het hout van Essen is mooi van nerf, heeft een zijdezacht glanzend uiterlijk en is licht van kleur. Het soortelijk gewicht van Essen is nat 750-900kg/m³ & droog 550 tot 720kg/m³. Omwille van de populariteit van Eik en Beuk heeft Essenhout steeds een ondergewaardeerde toepassing gekend. Toch is de kwaliteit geschikt voor bijzonder veel uitéénlopende doeleinden en het is daarom uitermate jammer dat deze soort nu hard getroffen wordt door de ‘Essenkanker’...

De Beuk wordt vanwege het gracieuze en verfijnde voorkomen wel de ‘koningin van het bos’ genoemd. De gladde huid, de zachte haartooi en het fijne gebladerde dragen bij aan het vrouwelijke voorkomen. Beuken zijn pas na 50 jaar tot 80 jaar kaprijp en het kappen gebeurt best in het najaar wanneer de sapstromen in rust zijn. Het Beukenhout heeft een regelmatige en dichte structuur, de draad is recht, de nerf is fijn en gelijkmatig. Beuken heeft een dichtheid van 720kg/m³ bij 12% vochtgehalte en vers is dit ongeveer 960, tot zelfs 1050 kg/m³. De hardheid en structuur van dit hout maakt het bijzonder slijtvast waardoor het vaak als traptreden wordt gebruikt. De soort heeft ook een wijdverspreide toepassing in meubel- en rompconstructies, schil/snij fineer & multiplex applicaties. Doordat het hout licht van kleur en ook smaakloos is komt het terug in vele huishoudelijke artikelen.

Deze aan de coniferen toehorende houtsoort kent nog vele varianten en is één van de meest verspreide naaldhoutsoorten uit het noordelijk gedeelte van ons land. Deze werden namelijk op grote schaal gekweekt en gebruikt in de steenkoolmijnregio's van Vlaanderen. Het hout werd gebruikt om de tunnels te versterken en deze soort had de voorkeur omwille van het krakende geluid dat het maakt alvorens het zal breken. Verspreid over het platteland liggen dus nog steeds grote stukken bos, waarin de soort voorkomt. Het groeigebied en de omstandigheden van deze houtsoort zal de kwaliteit en dan ook het opvolgende gebruik bepalen. Zo kan de aanwezige hoeveelheid hars ook een rol bepalen in de volumieke massa van dit hout. Gaande van vers 650-1000 kg/ m3 tot 520-540 kg/m3 bij 12% vochtgehalte geeft de grove den een minder stabiel karakter en heeft hij bijgevolg een ondergeschikte positie aan de fijnspar.

In het oude Rome werd het geroezemoes in de straten door het volk – populus - geassocieerd met het immer ruisen, trillen van de bladeren van Populieren. Ook werd hij veelal aangeplant nabij publieke plaatsen. Mede door de korte omlooptijd, na 30 tot 40 jaar tijd kan 1 hectare al 400m³ hout geven, is het planten en onderhouden van deze houtsoorten tot productiehout in plantages gecultiveerd geworden. Ook naar combinaties met landbouw ontleent de soort goede eigenschappen waardoor het ook een kenmerkend landschapselement is geworden voor de plattelandsbevolking. Het soortelijk gewicht van vers populierenhout is het dubbele van gedroogd populierenhout op 12% vochtpercentage, namelijk 450kg/m3³. Deze bomen zijn dus zo waterrijk dat ze ‘koud’ kunnen worden geschild tot fineer en in deze industrie veel toepassingen kent. Dit van éénmalig gebruik tot veel onderbenutte bouw- en meubeltoepassingen. Dit snelgroeiend hout is celluloserijk en kan vanuit die eigenschap ook hoogwaardige applicaties vinden. Aanplanten van Populieren zou daarom een breed propaganda moeten krijgen want de toepassingen zijn legio.

Deze houtsoort noemen we hier ook Amerikaans(e) Eik omdat deze uit Amerika geïmporteerd is geworden, initieel enkel als sierboom. Echter toen men zag hoe goed deze boom het deed op droge, weinig voedselrijke zandgronden, vond de soort ook net op die terreinen zijn verdere verspreiding. Deze boom is tamelijk snelgroeiend. Na een periode van 80 jaar kan men een zelfde werkhout oogsten waar de Europese variant misschien dubbel zo lang over moet doen. Ook de toepassingen van dit hout zijn gelijklopend met zijn Europese broer. Het rode Eik is echter iets zwaarder, vers 1000 tot 1100 kg/m3 en gedroogd bij 12% vochtgehalte kan dit een volumieke massa hebben van 650 tot 800 kg/m3. Het dominant invasieve karakter van deze houtsoort betwisten wij, in een weldoordacht bosbouwbeleid moet deze houtsoort, zeker gezien zijn houtopbrengst van korte tijd op arme grond, zijn plaats kunnen vinden en behouden.

Deze altijd groene boom heeft door de viering van de winterzonnewende reeds van oudsher uit een zeer symbolische waarde mee gekregen. Echter van nature komt de fijnspar in onze contreien niet zo veel voor, omwille van een goede en regelmatige houtopbrengst uit zelfde bestanden zijn deze in de 19de eeuw als monocultuur ver uitgebreid geworden. Dit maakt dat deze houtsoort als hoofdhoutsoort het in sommige bossen moeilijk kan krijgen. Door de combinatie van grote draagkracht, gering gewicht, vol hout vastigheid en goede bewerkbaarheid is fijnspar het meest universele bouw- en constructiehout. Droog heeft dit hout een soortelijk gewicht van 460kg/m³. In de wereldwijde houtoogst en gebruik is dit één van de allerbelangrijkste houtsoorten en zal daarom zijn plaats moeten zoeken te behouden in bosbouwbeleid met inachtneming van de belangen van natuurbehoud en andere maatschappelijke facetten van het bos.

De Eik wordt wel beschouwd als de koning van het bos. De ruwe grove schors, de krul in het gebladerte maakt dat de soort als mannelijk wordt aangemerkt. Reeds in oude culturen was de Eik één van de meest vereerde bomen en het symbool van kracht, lange levensduur en schoonheid. Men moet 150 tot 200 jaar wachten vooraleer men hout met grote diameters kan oogsten. Bij het bepalen van de kaprijpheid van Eiken liet men zich vroeger leiden door het feit of er al dan niet dood hout in de top zat, een begin van afsterven. Vers Eikenhout heeft een soortelijk gewicht van 900-1100kg/m³, bij een vochtgehalte van 12% wordt dat gereduceerd tot 700kg/m³. Toepassing van eikenhout kent schier oneindig veel mogelijkheden en het duurzame eikenhout is daarom in de brede zin het bouwmateriaal bij uitstek. Essentieel hierin is dat de kwaliteit van de stam het uiteindelijke gebruik mede zal bepalen.